گاز منوکسید کربن

کربن منوکسید یا منوکسید کربن (به انگلیسی: Carbon monoxide)، (با فرمول شیمیایی CO). اگر فرایند سوختن با کمبود اکسیژن همراه شود (سوختن ناقص) به‌جای CO2 و بخار آب، گاز CO و دیگر فراورده‌ها تولید می‌شود. این گاز بسیار سمی بوده و واکنش‌پذیری زیادی دارد، به همین خاطر ناپایدار است اما رنگ و بوی خاصی ندارد. میل به واکنش کربن منوکسید با هموگلوبین خون حدود ۲۰۰ برابر بیشتر از میل واکنش با اکسیژن است. در خون انسان حدود ۵ درصد کربن منوکسید وجود دارد امّا اگر این مقدار به ۲۰ درصد برسد سبب مرگ خواهد شد.

تأثیر کربن مونوکسید

وقتی کربن مونوکسید وارد سیستم تنفسی شخصی شود، بلافاصله با هموگلوبین‌های خون ترکیب شده و ماده‌ای به نام کربوکسی هموگلوبین را به وجود می‌آورد باعث می‌شود که اکسیژن کمتری به بافت‌های بدن برسد، این ویژگی باعث مسمومیت و فلج کردن سامانهٔ عصبی می‌شود، به طوری که فرد توانایی انجام کاری را نخواهد داشت. اولین عارضه این مسئله در ابتدا سوزش چشم‌ها و پس از سپری شدن زمانی بین ۱ الی ۲ ساعت بسته به غلظت گاز کربن منواکسید موجود در مکان فرد احساس خواب‌آلودگی و خستگی مفرط می‌کند. در این حالت در اعضای بدن احساس درد (به زبان عامیانه گزگز کردن) ایجاد می‌شود، و اگر بدن شخص حساس باشد دچار خونریزی بینی می‌شود. اگر شخص سعی کند سرپا بایستد دچار سرگیجه به همراه حالت تهوع شده و چشم‌ها در این حالت اغلب سیاهی می‌رود. در ادامه ممکن است شخص دچار بیهوشی شود. البته روند تمام این عوامل بستگی دارد به شرایط فیزیکی بدن فرد و شرایط محل سکون عواملی از جمله شرایط زندگی فرد مورد نظر از جمله سیگاری بودن محیط کاری و … که باعث تغییر در عملکرد ریه‌ها و دیگر نقاط بدن بستگی دارد اما باز هم نتایج و روند مسمومیت در افراد مختلف با تمام شرایط بالا متغیر است و حتمی نیست. یکی از نشانه‌های مسمومیت با کربن منوکسید این است که وقتی شخص محیط خود را تغییر می‌دهد، بهبودیافته و در قرار گرفتن مجدد در محیط دچار حالات پیشین می‌گردد. اگر غلظت کربن منوکسید در خون بیشتر از ۳۰ درصد شود ضربان قلب شخص نیز افزایش می‌یابد. در غلظت‌های بیش از ۴۰ درصد اختلالت حرکتی، سرگیجه، کاهش حافظه و ناتوانی در حرکت اندام‌ها می‌شود. تمامی وسایل و دستگاه‌هایی که وظیفه سوزاندن چیزی را به عهده دارند (مانند یک بخاری گازی یا نفتی، یک آب‌گرم‌کن یا حتی موتور یک خودرو) تا حدودی CO تولید می‌کنند. افرادی که در یک فضای سربسته در معرض استشمام این گاز قرار می‌گیرند ابتدا احساس سستی و خواب آلودگی می‌کنند و در صورتی که هرچه سریع‌تر مکان را ترک نکنند یا هوای تازه تنفس نکنند دچار بیهوشی و در نهایت خفگی می‌شوند. برای دوری از خطرهای این گاز در بخاری‌های گازی منازل حتماً از دودکش‌های شکل H استفاده شود. CO از هوا سبک‌تر بوده و در قسمت‌های فوقانی محل‌های سرپوشیده بیشتر تجمع می‌کند. در این مولکول یک پیوند سه‌گانه کربن و اکسیژن را بهم متصل می‌نماید که طول آن حدود ۱۱۲/۸ پیکومتر است.

پادزهر اثرات کربن منوکسید

محققان در آزمایشگاه با استفاده از نوروگلوبین پادزهری برای مقابله با این سم ساختند. نوروگلوبین پروتئینی که معمولاً در مغز و شبکیه چشم یافت می‌شود. این پروتئین به وسیله اتصال اکسیژن و نیتریک اکسید از سلول‌ها در برابر آسیب‌ها دفاع می‌کند. این آزمایش روی موش‌ها با موفقیت اجرا شد. در این مطالعه که روی موش شد، دسته‌ای از نوروگلوبین‌ها تغییر یافته‌ای که اتصال با CO آن‌ها ۵۰۰ بار قوی‌تر از اتصالات هموگلوبین بود را استفاده کردند. مولکول‌های CO-laden از طریق کلیه‌ها دفع می‌شدند. به گزارش این گروه، در طی ۵ دقیقه که موش در معرض این سم کشنده بود، نوروگلوبین تا ۸۷ درصد موجب نجات موش شد. با این حال، مسمویت منوکسید کربن یک سری مسیرهای ایمنی‌شناختی را فعال می‌کند که موجب آسیب‌های شدید به سیستم‌های قلب و اعصاب می‌شود.